Assalamualaikum. Dewasa ini kerap kita mendengar
orang yang bercakap mengenai Maqasid. Sehinggakan tajuk ini menjadi bualan
rakan-rakan mahasiswa di menara gading. Tidak kurang jua ada yang menjadikan
maqasid sebagai topik perbualan di kedai-kedai kopi. Pesan saya satu sahaja,
pastikan kita benar-benar memahami maqasid dalam erti kata yang sebenar, jika
tidak maqasid akan menjadi mafasid (kerosakan).
Baiklah, sebelum kita pergi lebih jauh hendaklah
kita memahami maksud Maqasid.
Apa itu MAQASID?
Maqasid (مقاصد)
adalah perkataan bahasa arab yang berbentuk jamak(banyak). Mufrad(singular)
bagi maqasid adalah Maksud ( مقصود @ مقصد)
yang bermaksud "Apa yang berkaitan dengan niat dan hala tuju kehendak kita
samada perkataan mahupun perbuatan."
Justeru, Maqasid Syariah[1]
adalah:
“Makna, tujuan, hasil dan natijah
yang berkaitan dengan khitab syar`ie[2]
dan taklif syar`ie yang dikehendaki daripada mukallaf[3]
berusaha untuk mencapainya.”
Maka difahami daripada takrif
diatas bahawa, syariat menuntut kita (mukallaf) untuk berkehendak sebagaimana
syariat berkehendak. Ilmu ini merupakan Fardu Kifayah wajib atas sesebuah
masyarakat untuk melahirkan seorang alim yang mempelajari dan mendalami ilmu
ini.
Pendapat
Ulama Sekitar Takrif Maqasid.
·
Al-Qadi I’yad
mendifinisikan maqasid sebagai mengelakkan kemudaratan. Katanya, “Berhukum untuk
mengelakkan kemudaratan adalah wajib”.
·
Ibn al-Arabi
menyifatkan maqasid sebagai mengelakkan kesusahan atau masyaqqah(kesusahan).
Kata Ibn al-Arabi, “Tidak harus membebankan seseorang dengan apa yang dia tidak
mampu.”
·
Ibn Asyur
mendefinisikan maqasid sebagai “Segala pengertian yang dapat dilihat pada
hukum-hukum yang disyariatkan pada keseluruhannya atau sebahagian besarnya.”
·
Al-Izz bin Abdul
Salam mengatakan “Syariat itu semuanya maslahah, sama ada menolak kejahatan
atau menarik kebaikan.”
Selain daripada itu, Dr Ahmad Raisuni telah membahagikan Maqasid
Syari` مقاسد الشارع kepada dua bahagian iaitu :
o
Maqasid Khitab مقاصد الخطاب
o
Maqasid Ahkam مقاصد الأحكام
Maqasid Al - Khitab
مقاصد الخطاب
Ia adalah maksud yang tersirat di sebalik
nas النص samada Quran atau Hadis.
Maqasid Khitab terbahagi kepada dua iaitu :
o
Bukan Maksud غير مقصود
Ø
Kita segera faham daripada nas. Namun masih
memerlukan penelitian dan pendapat ulamak untuk mendapatkan makna yang lebih
dalam
o
Maksud مقصود
Ø
Sekali imbas, sukar untuk kita memahami
maksud nas. Maka untuk itu, tugas ulamak untuk mengatakan maksud nas ini adalah
sedemikian-sedemikian.
Maqasid Ahkam مقاصد الأحكام
Maqasid Ahkam merupakan jawapan atau penerangan
kepada persoalan yang timbul daripada kehendak syarak dalam Maqasid Al-Khitab.
Apakah yang
dimaksudkan dengan nas tersebut? Apakah tujuan Allah atau Nabi mengutarakan
kepada manusia ayat Quran atau hadis tersebut? Apakah faedah kepada kita hasil
daripada pengaplikasian hukum syarak ini? Apakah maksud pensyariatan ini? Semua
persoalan ini dikupas dibawah Maqasid Ahkam.
Contoh aplikasi Maqasid Khitab dan Maqasid
Ahkam.
Firman Allah dalam Surah Taubah ayat 103,
خُذْ
مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً
“Ambillah daripada harta mereka sebagai
sedekah.”
Secara zohir ayat ini adalah suruhan Allah kepada
Rasulullah untuk mengambil harta daripada manusia dengan kadar (tidak
ditentukan) diatas jalan sedekah.
Maqasid Khitab : Ayat diatas ditujukan kepada sekalian
mukallaf, dan ditujukan kepada muslim yang ada ciri-ciri tertentu. Dan yang
dimaksudkan dengan harta adalah kadar yang tertentu daripada harta tersebut
yang kita namakan sebagai nisab. Yang dimaksudkan dengan “ambil” pula
mestilah mempunyai alasan tertentu contohnya zakat, bukannya ambil dengan
semberono. “Sedekah” pula diberikan kepada golongan tertentu yang mana
dijelaskan dalam ayat lain mengenai Asnaf Zakat, bukannya kepada sesiapa sahaja
yang dikehendaki.
Lihatlah bagaimana Maqasid Khitab berperanan memandu
kita memahami nas Quran ini.
Maqasid Hukum : Maka peranan maqasid hukum adalah
menghuraikan beberapa persoalan seperti :
Ø Kenapa
diambil daripada manusia nisab harta mereka kemudian diberikan kepada orang
lain. Dan pemberian itu dianggap sebagai pemilikan sah disisi syarak?
Ø Kenapa
dibayar kadar tertentu kepada orang
lain?
Ø Kepada asnaf
manakah yang dikhususkan menerima zakat?
Jawapan kepada persoalan diatas adalah terkandung
dalam Maqasid Hukum. Iaitu selepas kita sudah jelas berkenaan dengan Maqasid
Khitab. Maqasid Khitab inilah yang sering diistilahkan oleh ulamak Kontemporari
sebagai Maqasid Syariah.
Wallahu a`lam.
Disediakan oleh,
الفقير إلى عفو ربه
Abdullah bin Hussin,
Kuliah Bahasa Arab,
Universiti Al Azhar, Kaherah.
*Mohon teguran para asatizah sekiranya terdapat
kesalahan dan teguran dalam penulisan diatas.
No comments:
Post a Comment